» یک هندوانه چند میلیون تومان آب میخورد؟

در حالی كه در كشور ما قیمت اكثر محصولات تولیدی در بخش صنعت دارای ارزش‌های متغیری بوده و به صورت ماهانه یا سالانه افزایش می‌یابد اما این اصل درباره محصولات كشاورزی، صدق نمی‌كند.

این واقعیت كه چند سال دیگر كشور كانادا از محل صادرات آب به چنان سود كلانی دست می‌یابد كه هیچ‌كدام از كشورهای نفت‌خیز در دهه‌های متمادی صادرات نفت نتوانسته‌اند به آن دست یابند، شاید اكنون و در شرایطی كه تنها درباره بحران آب هشدار داده می‌شود دور از ذهن باشد.

با وجود این، به نظر می‌رسد وقت آن رسیده است كه هشدارها را جدی بگیریم. جنگ جهانی سوم بر سر آب است و كشور ما در سال‌های اخیر با تنش شدید آبی روبه‌رو بوده است. با وجود این، در عملكردی عجیب، بعد از نفت مهم‌ترین كالاهای صادراتی ما محصولات كشاورزی‌ هستند كه برای به عمل آوردن آنها آب فراوانی صرف می‌شود. گندم و هندوانه تولیدی در ایران كه آن‌قدرها هم قیمت و سود ندارد در حالی به كشورهای دیگر صادر می‌شود كه آبی كه برای به عمل آوردن آنها صرف می‌شود خسارتی میلیاردی به بار می‌آورد.
 
دنیای جدید كه آن را با باز بودن درهای كشورهای مختلف به روی همدیگر برای واردات و صادرات می‌شناسیم نظریه تولید همه محصولات در یك كشور را باطل كرده است. به صرفه آن است كه یك كشور برخی محصولات را وارد و برخی دیگر را صادر كند.

 بررسی اطلاعات گمرك ایران نشان می‌دهد كه طی یك سال گذشته ایران از 137 كشور دنیا واردات داشته است و به 159 كشور نیز كالا صادر كرده است. در بین كالاهای وارداتی دانه سخت گندم در صدر وارداتی‌ها با دو میلیون ‌و۱۴۳هزارتن به ارزش ۷۵۱میلیون ‌دلار قرار دارد و در رتبه‌های سوم تا هفتم نیز به‌ترتیب برنج، دانه ذرت دامی، كنجاله سویا، شكر تصفیه‌ نشده و روغن خام سویا جای گرفته است.

بر اساس آمار گمرك در سه‌ماهه امسال ۲۵میلیون‌ و۵۱۸ هزارتن كالا به ارزش ۱۱میلیارد و۸۵۹ میلیون ‌دلار صادر شده است كه از نظر وزن نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته 16/67درصد و از لحاظ ارزش 20/53درصد افزایش داشته است. اما روند واردات كشور با سرعت قابل ‌ملاحظه‌تری رو به افزایش بوده است به‌طوری‌ كه در مدت مورد اشاره ۹میلیون‌ و۷۵۵هزار تن كالا به ارزش ۱۲میلیارد و ۳۸۶میلیون‌ دلار به كشور وارد شده كه نسبت به ‌مدت مشابه سال ۹۲ از نظر وزن 48/10 و از حیث ارزش 35/63درصد رشد یافته است.

ضرر میلیونی از تولید محصولات كشاورزی

در حالی كه در كشور ما قیمت اكثر محصولات تولیدی در بخش صنعت دارای ارزش‌های متغیری بوده و به صورت ماهانه یا سالانه افزایش می‌یابد اما این اصل درباره محصولات كشاورزی، صدق نمی‌كند. شاید مصرف‌كننده با افزایش قیمت و بالا رفتن نرخ محصولات كشاورزی در مغازه‌ها روبه‌رو باشد اما در اكثر مواقع شاهدیم كشاورزان در زمان برداشت با كاهش قیمت‌ها روبه‌رو هستند.

به دلیل دستمزد بالای كارگر و هزینه‌های حمل و نقل، كشاورز در هنگام برداشت محصول با مشكل مالی روبه‌رو شده و در برخی مواقع قادر به برداشت محصول از زمین كشاورزی‌اش نیست. یكی از مشكلاتی كه تولید ما با آن دست به گریبان است بالا بودن هزینه‌هاست، چرا كه هنوز از روش‌های سنتی استفاده می‌كنیم یا اینكه صنعت ما قدیمی وفرسوده بوده و انرژی بالایی را مصرف می‌كند كه این عوامل باعث شده تولید در كشورمان صرفه اقتصادی نداشته باشد.

 در این میان برداشت برخی محصولات بیش از بقیه به كشاورز هزینه تحمیل می‌كند. هندوانه از جمله محصولاتی است كه برخلاف سال‌های گذشته جزو محصولات بی‌سود برای كشاورزان به ویژه كشاورزان مناطق جنوب بوده، چرا كه با وجود هزینه كاشت و برداشت بالا قیمت خرید آن از كشاورزان بسیار پایین بود و تنها یك دهم هزینه‌های آنها را جبران می‌كرد.

متاسفانه در چند سال اخیر با به وجود آمدن دلال‌ها در عرصه اقتصادی، این افراد با كمترین زحمت بالاترین سود را نصیب خود می‌كنند. كشاورزی نیز یكی از جاهایی است كه دلالان بر آن نفوذ دارند و هر زمان بخواهند قیمت محصول را بالا یا پایین می‌برند.

 هزینه‌های بالای تولید هندوانه

 كاشت هندوانه با توجه به زحمات زیادی كه برای كشاورزان مناطق گرمسیری دارد، بیشتر زمینه سودآوری را برای دلالان فروشنده و میدان‌داران فروشنده دارد. در مدت دو سال گذشته، شاهد كاشت بیش از حد هندوانه از سوی كشاورزان بوده‌ایم به‌طوری كه در سال گذشته با كاهش قیمت، قیمت هر كیلو هندوانه به كیلویی 80 تومان برای كشاورز و 250 تومان برای فروشنده رقم خورد كه كشاورزان زیادی از این كاشت بیش از حد متضرر شدند. این در حالی است كه امسال با تجربه تلخ سال گذشته و كاشت كمتر این محصول در مناطق گرمسیری شاهد افزایش قیمت این محصول بوده‌ایم.

 یک كشاورز عنوان كرد برای كاشت هندوانه در یك زمین سه هكتاری هزینه‌ای در حدود 45 میلیون تومان صرف هزینه موتور، لوله، اتصالات، حمل ونقل، هموار كردن زمین، شخم زمین، خرید كود، نگهبان و كارگر است.

 او گفت در ابتدای كار با مشكلات زیادی روبه‌رو بودیم از جمله نبود تخم هندوانه ایرانی باكیفیت كه مجبور به خرید تخم خارجی با قیمت بالا شدیم. همچنین، عدم تسهیلات برای خرید گازوئیل، هزینه‌های زیاد هموار كردن زمین و... داشتیم. بعد از چهار ماه تلاش برداشت محصول آغاز شد كه در هر هكتار 48 تن هندوانه برداشت شد اما در این میان به دلیل حمایت نكردن مسئولان مجبور شدیم با دلالان برای فروش محصول صحبت كنیم كه با تلاش فراوان توانستیم كیلویی 450تومان به فروش برسانیم.

همین محصول در میدان میوه و تره بار تا كیلویی 1200تومان و در برخی موارد تا 1500تومان به فروش رسید كه با پیگیری‌های انجام شده متوجه شدیم 10درصد سود حاصل از فروش این محصول نصیب دلال و 12درصد سود نصیب میدان‌دار می‌شود كه بدون هیچ‌گونه زحمت و صرف هزینه ‌ای به دست می‌آید.

 هزینه 750 میلیارد تومانی هندوانه

در حالی هزینه تولید یك لیتر آب زیرزمینی ۳۰۰میلیون تومان و قیمت فروش آب هم لیتری ۱۰۰۰ تومان است که تولید یك هندوانه ۱۰ كیلویی در ایران بین 5/2 میلیون تا ۷۵۰ میلیارد تومان آب می‌خورد.

هزینه تولید هر لیتر آب در ثانیه 300 میلیون تومان و هزینه تامین، انتقال، تصفیه و توزیع آن نیز 900 میلیون تومان است. بر اساس محاسبه صورت گرفته برای تامین یك لیتر در ثانیه آب زیرزمینی به 10میلیارد ریال سرمایه‌گذاری نیاز است. همچنین طبق محاسبات انجام شده و اعلام كارشناسان و مسئولان، برای تولید هر كیلو هندوانه حداقل 250 لیتر آب مصرف می‌شود كه بر این اساس، یك هندوانه 10 كیلویی اگر چنانچه بخواهد از آب زیرزمینی استفاده كند، 2500لیتر آب مصرف می‌كند.

اگر حداقل هزینه 300

میلیون تومانی را برای تولید یك لیتر آب در نظر بگیریم، تولید یك هندوانه 10 كیلویی با آب زیرزمینی حداقل 750 میلیارد تومان خسارت به دنبال دارد. از سوی دیگر، در كشور ما آب لیتری 1000 تومان قیمت دارد كه بر این اساس هم تولید یك هندوانه 10كیلویی با حداقل 2500 لیتر آب مصرفی 5/2 میلیون تومان آب می‌خورد. با این توصیفات به نظر می‌رسد، تولید و صادرات هندوانه با قیمت كیلویی زیر 1000 تومان اصلا به صرفه نباشد.
 
 تنش آبی در 12 استان

 چند سالی است كه با كاهش میزان بارش‌ها در كشور تنش آبی در مناطق مختلف ایران شدت یافته است. به همین دلیل هشدارهای زیادی درباره اصلاح الگوی مصرف آب داده می‌شود اما واقعیت این است كه این نه عملكرد شهروندان در مصرف آب است بلكه بحران را تشدید می‌كند ضمن این‌که در سطح كلان مدیریت غلط در این حوزه عملا باعث شده است كشور ما با وجود درگیر بودن با بحران آب، صادر‌كننده آب باشد. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد كه همین چند روز پیش یك مقام مسئول در وزارت نیرو با بیان اینكه ۱۲ استان كشور در تنش شدید آبی قرار دارند، گفت: مخازن ۱۶۰ سد بزرگ مخزنی كشور نصف شد.

رضا راعی‌عزآبادی ادامه داد: ۴ استان وضعیت مناسبی از نظر منابع آب ندارند و در گروه استان‌های كم‌آب قرار می‌گیرند كه این استان‌ها شامل بوشهر، فارس، گلستان و هرمزگان هستند.