» تخريب نقش برجسته ازدواج «شاپور» و «آناهيتا»

قسمت هايي از اين اثر به وسيله پتك يا شليك گلوله آسيب ديده است

نقش قنديل، نقش برجسته اي که صحنه ازدواج «شاپور اول ساساني» با «ملکه آذر آناهيتا» را تصوير کرده است، به صورت تعمدي تخريب شد. به گفته برخي منابع محلي شليک گلوله يا اصابت جسمي سخت مانند پتک، عامل تخريب اين اثر است.

نقش قنديل در فاصله 25کيلومتري شمال غربي «کازرون» و در فاصله يک کيلومتري روستاي «قنديل» واقع شده است. اين نقش برجسته صحنه ازدواج شاپور اول ساساني با ملکه آذر آناهيتا را نشان مي دهد. در پشت سر شاپور نقش موبد موبدان (کرتير) حجاري شده است. نقش برجسته تنگ قنديل مربوط به دوره ساسانيان است، اين اثر در تاريخ ۱۱ دي ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۵۳۹ به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

اين اولين بار نيست که نقش برجسته هاي تاريخي در اين قسمت از استان فارس به صورت تعمدي تخريب مي شوند. سال گذشته نيز قسمتي از يکي از نقش برجسته هاي ساساني در تنگ چوگان عامدانه به وسيله پتک تخريب شد و از بين رفت. همچنين بر اساس اخبار منتشرشده يک نقش برجسته ساساني ديگر به نام «سرآب بهرام» در شهرستان «نورآباد» در همسايگي شهرستان کازرون نيز به وسيله شليک گلوله هاي پي درپي توسط برخي اهالي روستاهاي اطراف اثر و افرادي که براي تفريح و شکار به اين منطقه مي رفتند به ميزان زيادي آسيب ديده است. به نظر مي رسد آسيبي که در روزهاي گذشته به نقش تاريخي قنديل وارد شد نيز هدف خاصي جز تخريب تعمدي اثر نداشته است.

در اين آسيب رساني، بخش هايي از سنگ ديواره سمت راست، بخش هايي از خود اثر و پايين نقش برجسته تخريب شده است. «محسن عباسپور» فعال ميراث فرهنگي و عضو سازمان غيردولتي «هم انديشان جوان» در شهرستان کازرون در اين باره مي گويد: «در مقابل نقش قنديل قطعه سنگي بود که شخص يا اشخاصي احتمالابا شليک گلوله يا ضربات وسيله اي پتک مانند، صدماتي را به آن وارد کرده اند، اما اصلي ترين آسيب واردشده مربوط به جدا کردن قسمتي از بخش سنگي ديواره اي است که نقش قنديل روي آن حجاري شده به گونه اي که در فاصله حدودا 40سانتي متري از بازوي بانويي که در اين نقش حجاري شده (آناهيتا) فضايي به ابعاد تقريبي 50 در 30 سانتي متر به صورت تعمدي کنده شده است.»







وي مي افزايد: «البته گمانه ديگري که مي توان براي تخريب اين اثر در نظر گرفت، خصومت هاي شخصي با کارکنان ميراث يا نگهبان اين اثر تاريخي در روستاي قنديل است، البته اين احتمال نياز به حضور و بررسي هاي بيشتر دستگاه هاي قضايي و مراجع ذي صلاح در اين خصوص دارد، ما نيز برخي اطلاعات و احتمالات را در اين زمينه در اختيار دستگاه هاي قضايي و انتظامي قرار داده ايم.» عباسپور در ادامه با تاکيد بر لزوم افزايش مراقبت ها از اين گونه آثار تاريخي در شهرستان کازرون مي گويد: «در پيگيري هايي که پس از تخريب «نقش بهرام» در «تنگ چوگان» براي افزايش ضريب امنيت نقوش برجسته موجود در اين تنگه باستاني دنبال شد، بارها اعلام کرديم که بايد براي سه نقش برجسته ديگر کازرون که در نقاطي قرار دارند که دسترسي کمي به آنها هست و فاقد هرگونه ضريب امنيتي هستند نيز اقدامات امنيتي مشابهي انجام شود اما متاسفانه اين هشدارها جدي گرفته نشد تا امروز شاهد اين تخريب جديد باشيم. چراکه علاوه بر نقش قنديل، نقش برجسته «سرمشهد» و نقش «پريشو» نيز از ديگر نقوش باستاني هستند که امکان تخريب هاي مشابه به دليل فقدان هرگونه اقدامات امنيتي در آنها وجود دارد.

تخريب ديواره اين نقش برجسته نفيس ساساني در شرايطي اتفاق مي افتد که چند ماه پيش مورد مشابهي در فاصله حدودا 10کيلومتري اين نقش و براي يکي از نقوش برجسته تنگ چوگان رخ داده بود. پيش از تخريب نقش برجسته بهرام در تنگ چوگان در اواخر سال گذشته، همواره هشدارهاي مکرري در خصوص لزوم افزايش ضريب ايمني اين گونه آثار داده شده بود ولي متاسفانه تا زمان تخريب اين اثر مسوولان ذي ربط به ويژه در پايگاه پژوهشي بيشاپور به فکر ساماندهي امنيتي اين نقوش نيفتادند.»

نقش قنديل اثر حجاري شده ساساني در شهرستان کازرون از جمله آثار تاريخي بازمانده از امپراتوري ساسانيان در اين منطقه است. اين اثر تاريخي در حاشيه يک آبراه فصلي و در فاصله اي چندکيلومتري از روستاي قنديل قرار دارد. به گفته باستان شناسان نقش قنديل چه در فرم و تراش و چه در محتوا، از جمله نفيس ترين و باارزش ترين نقوش تاريخي تمدن ايران محسوب مي شود، چرا که علاوه بر روايت تاريخي که توسط اين نقش بازگو مي شود، آن را مي توان در رديف انگشت شمار نقوش باستاني ايراني قرار داد که تصويري از يک زن ايراني با پوشش مخصوص به خود در آن نگاشته شده است. آسيب رساني به نقش قنديل در حالي صورت مي گيرد که به گفته منابع محلي، اهالي روستاي قنديل حساسيت بالايي نسبت به اين اثر تاريخي و محافظت از آن دارند. به گونه اي که حضور افراد ناشناس در نزديکي اين نقش را بلافاصله پيگيري و گزارش مي کنند.

آسيب رساني و تخريب آثار تاريخي در سال هاي اخير هميشه بخشي از اصلي ترين خبرهاي مربوط به حوزه ميراث تاريخي کشور بوده است، با اين حال بخش عمده اي از اين تخريب ها به دلايلي سودجويانه با هدف يافتن آثار تاريخي و فروش آنها در بازارهاي غيرقانوني انجام مي گرفت. با اين حال روند جديد تخريب ها نشان مي دهد دليل اين آسيب رساني ها به آثار تاريخي هدفي غير از سودجويي داشته است.
صدرا محقق.