» «شب قدر» سرآغاز زندگی نوین

 

نوشتاری از حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی مدظله الوارف

به مناسبت فرارسیدن شب‌های مبارکه قدر

 

«شب قدر»، شب نور، رحمت، شب نزول قرآن و مَطْلَع خيرات و سعادات، و هنگام نزول بركات و سرآغاز زندگي نوين بشر و مبدأ تحوّل و تاريخ كمال واقعي انسان‎هاست.

شبي كه اگر نبود و نيامده بود، شب تيره بدبختي انسان به پايان نمي‎رسيد و بامداد نيك‎بختي او طلوع نمي‎كرد و از بند اسارت اقويا و استعمارگران آزاد نمي‎گشت.

شب قدر، ليله مباركه، شب آزادي بشر و اعلان حقوق انسان و حكومت عدالت و دادگستري است.

شبي كه براي ملّت‎هاي غفلت زده، ناآگاه و آلوده به فساد و تباهي و گمراهي، صبح هدايت و بيداري و آگاهي و رستگاري گشت و بزرگ‎ترين و گرامي‎ترين كتب آسماني ـ ‎كه الي الابد و جاودان، راهنماي بشر و ضامن سعادت است ـ نازل شد و با اشراق ملكوتي، جهان را از ظلمت شرك و ثنويّتِ مجوس، تثليث ترسا، خرافات يهود و بت‎پرستي و... به روشنايي توحيد و پرستش خداي يگانه راهبر شد.

اگر اين شب نبود، تمدّن عظيم اسلامي با آن همه ارزش‎ها و علوم معارف، اخلاقيّات، عرفان، فقه و... شخصيّت‎هاي والاي پرورش يافته در دامن آن نيز وجود نداشت.

مدارجي كه بشر پس از نزول قرآن طي كرده و به منازل و معارجي كه پس از اين مي‎رسد، همه از بركات اين شب و هدايت قرآن است.

براي اين كه تأثير اين شب عزيز در پيشرفت اهداف انساني و ترقّي جامعه بشري آشكار شود، موفقيّت‎هاي بزرگ و حركت‎ها و جهش‎هايي را  كه تحت تأثير تعاليم آزادي بخش قرآن در علم و صنعت و تمدّن در طول چهارده قرن، نصيب انسان شده است‎ در نظر بگيريم و با زندگي كم تحرّك و خاموش و كم نور پيش از آن مقايسه كنيم تا معلوم شود چگونه جنبش و نهضت اسلام و قيام مسلمين و رسالت پيامبر بزرگ خدا محمّد بن عبدالله ‎صلّي‎الله عليه وآله وسلّم ‎مبدأ اصلاحات، جنبش‎ها و انقلابات آزادي خواهانه و مترقّي گرديد و كاروان بشريّت را با سرعت و شتاب روزافزون، هر چه بيشتر به پيش برد و اين آدمي‎زاد را كه صدها قرن بود با كندي و سستي و ناتواني گام بر مي‎داشت، در ظرف چهارده قرن به كجا رسانيد و دامنه فكر و انديشه او را از حدود زمين و ماه و كرات در گذرانيد.

آري، قرآن افكار را دگرگون كرده و شخصيّت انسان را محترم شمرد و حقوق بشر را با صراحت اعلام كرد و پرستش افراد را محكوم كرده و قدرت‎هاي شخصي را در هم شكست و هيأت حاكمه را محدود و از آن تجمّلات، تبذيرها، امتيازات و حيف و ميل بيت المال و غارت دست‎رنج مردم باز داشت و براي همه، حقوق مدني متساوي قرار داد.

پس، شب قدر از فرصت‎هاي بسيار ارزنده و مغتنم است و ما بايد اين شب را براي تفكّر در اوضاع اسلامي و توجّه بيشتر به تعاليم قرآن مجيد غنيمت بدانيم و به مقدار ارتباط خود با قرآن و احكام آن، كاملاً رسيدگي كنيم.

بايد از ليالي متبرّكه «احياء» ـ ‎كه در فضيلت آن و شب زنده‎داري و عبادت در آن در كتب دعا و حديث، اخبار بسيار وارد شده‎ ـ استفاده كنيم. شب‌هاي قدر شب‌هايي است كه هر شخصي در آن به در خانه خدا برود، به سعادت حضور معنوي و لذّت تقرّب نايل مي‎شود.

قرآن، شب قدر را «ليلة مباركة» خوانده و در شأن آن يك سوره نازل شده و شرافت آن شب، از هزار ماه بيشتر است. هر چند در تعيين شب قدر اختلاف است، ولي قول معتمد و محقّق ـ ‎كه از روايات معتبره گرفته شده ـ اين است كه از شب «نوزدهم» و «بيست و يكم» و «بيست و سوّم» ماه رمضان بيرون نيست و به احتمال قوي ـ ‎كه برخي از احاديث هم مثل «روايت جهني» مؤيّد آن است ـ شب قدر، شب بيست و سوم است و از برخي اخبار ديگر استفاده مي‎شود كه هر يك از اين سه شب «شب قدر» است.

به هر حال اگر به طور يقين، شب قدر معلوم نشود، نهان بودن آن متضمّن حكمت و مصلحتي بوده و ممكن است آن مصلحت اين باشد كه مسلمانان تمام شب‎هاي اين ماه، يا لااقل اين سه شب را در عبادت و پرستش خداي تعالي و تلاوت قرآن و آموختن معارف، حقايق و تعاليم آن، بيشتر اهتمام نمايند و سراسر ماه را «ماه قرآن» قرار دهند و در شب‎هاي «نوزدهم» و «بيست و يكم» و «بيست و سوّم»، در توبه و استغفار و اصلاح احوال و خواندن قرآن و دعا، جدّ و جحد بليغ نمايند و تا صبح بيدار باشند.

نكته ديگري كه در پنهان ماندن شب قدر به نظر مي‎رسد، اين است كه اگر اين شب با اين همه قدر و منزلت، مشخّص و شناخته شود، بسياري از مردم به عبادت در آن اكتفا كرده و از فيض توجّه و دعا در ساير شب‎ها باز مي‎مانند و بسا كه سبب غرور يا عجز بعضي شود؛ در حالي كه چون پنهان و نامشخّص است، مؤمنان در تمام شب‌هايي كه طرفِ احتمال است به ذكر الهي و توبه اشتغال مي‌ورزند و از بركات و ثواب‎هاي بيشتري مستفيض شده و به واسطه تمرين زيادتر، ملكات فاضله در آن‎ها راسخ‎تر مي‎شود.

از جمله وظايف مهم در اين شب‎ها، تجديد عهد با ولي امر، حضرت بقيّة‎الله ‎عجّل الله تعالي فرجه‎ و خواندن دعاي معروف: «اَللُهَّم كُن لِوَلِيِّكَ...» مي‎باشد؛ زيرا شب قدر به آن حضرت تعلّق خاص دارد و در آن شب ملايكه بر آن بزرگوار نازل مي‎شوند و تمسّك به قرآن و عترت و كتاب مبين و امام مبين هم اقتضا دارد كه در شب قدر، مؤمنان به ثقلين قرآن مجيد و آخرين امامِ عدالت‎گستر و بقية عترت هاديّه و مصداق حقيقي «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبَادِنَا»^[1] يعني به حضرت حجّة بن الحسن العسكري ‎روحي و ارواح العالمين له الفدا تمسّك نموده و بدانند كه به تصريح اخبار متواترة ثقلين، امن و نجات از ضلالت و گمراهي، فقط در ساية تمسّك به قرآن و عترت حاصل مي‎شود و براي نجات از اين همه انحرافات و سرگرداني‎هاي گوناگون، راهي جز توسّل و تمسّك به هدايت «قرآن و عترت» نيست

---

[1]. سوره فاطر، آيه 32؛ سپس اين كتاب را به آن بندگان خود كه [آنان را] برگزيده بوديم، به ميراث داديم.