» اصلاح‌طلبـان بـدون خاتمـي چه خواهنـد کـرد؟

پخش گزارشي درباره عاشوراي 88 از بخش خبري ساعت 21 شبکه اول سيماي جمهوري اسلامي ايران نشان داد هنوز حاکميت، قصد نشان دادن چراغ سبز به سيدمحمد خاتمي ندارد.

به گزارش پايگاه خبري فريادگر، در حالي که سه سال از حوادث پس از انتخابات رياست جمهوري سال 1388 سپري مي‌شود، صداوسيما در اقدامي ناگهاني بار ديگر به بهانه حوادث عاشوراي سال 88 به بررسي عملکرد اصلاح‌طلبان در قبال اين حوادث پرداخت و سکوت آنان در قبال حوادث پس از انتخابات و بويژه عاشوراي 88 را مانعي براي بازگشت آنان به عرصه سياسي اعلام کرد. در اين گزارش از موسوي و کروبي نام برده شد و حمايت آنان از اين حوادث هم محکوم شد. در گزارش سيما از سيد محمد خاتمي نام برده نشد اما بارها عکس‌هاي وي همراه با تصاوير موسوي خوئيني‌ها و عبدالله نوري به نمايش درآمد و سکوت آنان در قبال حوادث پس از انتخابات و بويژه حوادث روز عاشورا مورد بازخواست و پرسش قرار گرفت. البته تصاوير پخش شده از اين سه، تا حدي محو شده بود اما هر کسي با ديدن آن متوجه مي‌شود که صاحبان اين عکس‌ها چه کساني هستند. به نظر مي‌رسيد مهمترين هدف از پخش اين گزارش، نشانه گرفتن مواضع سياسي خاتمي بود؛ کما اينکه در بخشهاي ديگري از اين گزارش هم عکسهاي خاتمي و کروبي و موسوي به طور واضح در کنار هم به نمايش درآمد که با توجه به حصر سياسي کروبي و موسوي و محدوديت‌هاي ايجاد شده براي اين دو، اين گزارش نمي‌توانست هدفي جز خاتمي را دنبال کند. اما هدف از پخش اين گزارش در شرايطي که تنها 6 ماه تا برگزاري انتخابات رياست جمهوري فاصله داريم چيست؟

براي بررسي اين موضوع بايد اندکي به عقب برگرديم. در انتخابات مجلس نهم که اسفند ماه گذشته برگزار شد اغلب اصلاح‌طلبان به حاشيه رفتند و تنها جبهه اصلاح‌طلبان با سردمداري حزب مردم‌سالاري بر شرکت در انتخابات تاکيد کرد. سيد محمد خاتمي هم به عنوان پرچمدار اصلاحات که هنوز بسياري از اصلاح‌طلبان فعاليت‌هاي سياسي خود را با عملکرد او تطبيق مي‌دهند هيچ گونه تحرکي که نشان از تمايل وي براي حضور در عرصه انتخابات باشد از خود نشان نداد. اما ناگهان در بعد از ظهر روز انتخابات، خبر راي دادن خاتمي در دماوند به رسانه‌ها مخابره شد. خاتمي اگرچه دير براي حضور در انتخابات تصميم گرفت و براي راي دادن هم ترجيح داد در تهران نماند، اما شرکت او در انتخابات مورد استقبال گروه‌هايي از اصلاح‌طلبان قرار گرفت که تمايل به حضور در عرصه‌هاي سياسي از جمله انتخابات را دارند و حاشيه نشيني را به حال اصلاح‌طلبان و کشور، بي‌فايده مي‌دانند.

در حقيقت حضور خاتمي در عرصه انتخابات، مي‌توانست نقطه گشايشي براي فعاليتهاي آتي اصلاح‌طلبان در عرصه سياسي باشد. اما از آن زمان به بعد گشايش چنداني براي فعاليت‌هاي اصلاح‌طلبان ايجاد نشد. خاتمي که به طور غير رسمي تلاش داشت زمينه موافقت با رفع حصر از موسوي و کروبي را فراهم سازد با موانع فراواني مواجه شد. از سوي ديگر اصلاح‌طلبان هم دو موضع متفاوت در قبال فعاليت‌هاي سياسي اتخاذ کرده بودند که خاتمي در ميانه اين دو طيف قرار داشت. يک طيف، به کل، حضور در انتخابات را نفي کرده و همچنان بر طبل تحريم انتخابات مي‌کوبند و طيف ديگر، حضور اصلاح‌طلبان در عرصه‌هاي سياسي و بويژه انتخابات را براي رفع مشکلاتي که کشور بويژه در هفت سال گذشته با آن مواجه شده، بهترين راهکار پيش روي اصلاح‌طلبان مي‌دانند. حضور خاتمي در انتخابات مجلس، اگرچه او را به طيف حاميان شرکت در انتخابات نزديک کرد، اما وقتي چراغ سبز به او نشان داده نشد و درخواست‌هاي او مورد توجه قرار نگرفت، او هم اندک اندک از طيف حاميان شرکت در انتخابات فاصله گرفت. البته تجربه نشان داده که مواضع خاتمي در ماه‌هاي آينده و در آستانه انتخابات آشکار مي‌شود؛ کما اينکه در مقاطع زماني مختلف از جمله انتخابات رياست جمهوري 80 و انتخابات مجلس 90، در آخرين فرصت‌ها تصميم خود را گرفت. اما آنچه توسط صداوسيما به نمايش درآمد، نشان از آن داشت که بخش‌هايي از حاکميت تمايل چنداني به پذيرش مجدد خاتمي ندارند.

البته خاتمي هم هيچگاه تمايل خود را براي رياست جمهوري مجدد اعلام نکرده و حتي در ديدارهاي خصوصي گفته که حاضر است سند محضري بدهد که در انتخابات آتي کانديدا نمي‌شود. با اين وجود طيف‌هاي مختلف اصلاح طلب همچنان تمايل دارند خاتمي کانديدا شود تا بار ديگر اجماع اصلاح‌طلبان در عرصه انتخابات رياست جمهوري که در دو دوره گذشته نقض شده بود شکل بگيرد و جريان اصلاحات به قدرت برگردد. اما به نظر مي‌رسد خاتمي صرفا قصد دارد زمينه حضور اصلاح‌طلبان در عرصه سياسي را فراهم سازد؛ هر چند که تلاش‌هاي او در اين مسير تحقق پيدا نکرده است و اکنون بار ديگر حساسيت‌هاي جناح مقابل در مورد خاتمي در قالب يک گزارش خبري از پربيننده ترين بخش خبري سيما به منصه ظهور رسيده است. در حقيقت خاتمي دو چراغ قرمز را پيش روي خود مي‌بيند؛ يکي از جانب حاکميت و ديگري از جانب اصلاح‌طلبان حامي تحريم انتخابات.

به نظر مي‌رسد در شرايط کنوني که خاتمي تمايلي به کانديداتوري ندارد و حاکميت هم نرمشي در مقابل خاتمي نشان نداده، تنها راهکار پيش‌روي اصلاح‌طلباني که خواستار حضور فعال در عرصه انتخابات رياست‌جهوري هستند، افزايش تلاش‌هاي خود براي رسيدن به راهکار مناسبي براي اجماع بر روي کانديداي واحد است. در حقيقت اين طيف از اصلاح‌طلبان چاره اي جز اين ندارند که فعاليت‌هاي خود را براي حضور در انتخابات رياست جمهوري جدي‌تر کنند تا اگر خاتمي هم وارد عرصه انتخابات نشد، ميدان رقابت را به اصولگرايان واگذار نکنند.

اصلاح‌طلبان پيش‌از اين هم بارها به دليل تاخير در اتخاذ تصميم نهايي ضربه خورده‌اند. اصلاح‌طلباني که تمايل به حضور در عرصه انتخابات دارند بايد جدي‌تر فعاليت کنند و اجماع را هم جدي بگيرند. حزب مردم‌سالاري با ارائه طرح مناسک که مخفف مجمع نخبگان اصلاح‌طلب سراسر کشور است اولين گام عملي را براي اجماع اصلاح‌طلبان برداشت؛ هر چند که اين حزب هم اعلام کرده در صورت حضور خاتمي در عرصه انتخابات نيازي به اجراي اين طرح نيست و همه اصلاح‌طلبان روي خاتمي اجماع خواهند کرد. اما هنوز روي اين يگانه طرح اجرايي براي اجماع اصلاح‌طلبان هم اجماع نشده است تا مسير پيش روي اصلاح‌طلبان در صورت عدم اجماع همچنان ناهموار باشد.