» قديمي‌ترين نقش‌برجسته جهان رو به نابودي است

بزرگ‌ترين نقش برجسته دو شهرستان ممسني و رستم به‌نام نقش برجسته كورنگون يا كورنگان عيلامي در شرف نابودي است. اين نقوش به فاصله 10كيلومتري جنوب‌غربي شهر مصيري مركز رستم و جنوب روستاي سه‌تلون بر فراز يك پرتگاه مشرف به رودخانه فهليان واقع شده است. نقش برجسته كورنگون در سال 1303 به‌وسيله پروفسور ارنست هرتسفلد آلماني مورد كاوش علمي باستان‌شناسي قرار گرفت و قدمت تاريخي آن به 2400 سال پيش از ميلاد مسيح يعني يك هزاره پيش از ورود آريايي‌هاي به فلات ايران برآورد شد. تصوير حجاري‌شده بر صفحه كوه كورنگون عبارت است از يك جفت الاه و الاهه كه اطراف آنها را صف‌هاي پرستش كنندگان احاطه كرده است. الاه و الاهه با كلاه‌هاي شاخ‌دار خود روي تختي از چنبره مار نشسته و ظاهرا پرستش مار در ايران و هند قديم قبل از پيدايش آرين‌ها معمول بوده است. نقش برجسته كورنگون عيلامي كاملا بومي است و بعضي از جزييات آن اصل سومري (دولت سومريان در سه هزار سال پيش از ميلاد) را نشان مي‌دهد. مثلا تاجي كه بر سر الاه و الاهه نقش شده با شاخ‌هاي منفصل از يكديگر، در دوران سومر قبل از دوره آكاد (طايفه‌اي از بني‌سام كه حدود سه هزار سال قبل از ميلاد در كلده سفلي زندگي مي‌كردند) فراوان ديده شده است. الاه در دست خود ظرفي گرفته كه پر از آب حيات بوده و به سوي صف‌هاي پرستش‌كنندگان خود روان كرده است. پرستش كنندگان اين نقش برجسته بيش از 40 نفر بوده كه تعدادي از آنها در دوران‌هاي گذشته به وسيله عوامل طبيعي به ته دره سقوط كرده و احتمالا به درون رودخانه فهليان كه مشرف به نقش برجسته است، فرو افتاده‌اند، يا زير خروارهاي شن و ماسه رودخانه مدفون شده يا آب رودخانه آنها را با خود برده و معدوم كرده است.تاكنون نسخه‌اي همانند نقش برجسته كورنگون نه در بين‌النهرين و نه در نقاط باستاني جهان باستان پيدا نشده است. تقريبا يك نمونه يا نسخه‌اي ثاني از نقش برجسته كورنگون شهرستان رستم در نقش رستم نزديك تخت‌جمشيد مدفن شاهان هخامنشي ديده مي‌شود كه تا نيمه دوم قرن سوم ميلادي پابرجا بوده ولي بعدا آن را محو و صورت بهرام دوم را بر آن نقر و تعبيه مي‌‌كنند. جزيي از اين اثر محوشده كه در گوشه راست تصوير نقش رستم ديده مي‌شود هنوز چنبره مارها و دو الاهه با لباس سومري روي تخت نمايان است و همچنين يك نقش زن شبيه زن‌هاي موجود در نقش برجسته كورنگون شهرستان رستم به عين ديده مي‌شود كه كاملا سالم و دست‌نخورده است. بنابراين اين نقش بايد در زماني نزديك به حجاري كورنگون عيلامي شهرستان رستم تعبيه شده باشد يعني حدود 2400 سال قبل از ميلاد. به هرحال نقش برجسته كورنگون يك عبادتگاه مهم عيلامي در شهرستان رستم بوده است و اين نقش ثابت مي‌كند كه نفوذ و تمدن عيلام در آن زمان تا حدود شهرستان‌هاي ممسني، رستم، مرودشت و پرسپوليس توسعه داشته است.هرتسفلد در سال 1303 يك ديوار آجري در منطقه تل اسپيد شهرستان رستم كشف كرد كه نام پادشاه عيلامي (شتروك نهونته) بر آن كتيبه شده بود و متعلق به 1200 سال قبل از ميلاد بوده است. اين كتيبه با خط عيلامي در موزه ايران باستان مضبوط است. در ادامه اين گفتار بايد متذكر شويم كه گور دخمه دوطبقه‌اي داو دختر (دي و دوور) شهرستان رستم كه مربوط به 650سال پيش از ميلاد است و همچنين نقش برجسته بهرام دوم ساساني در منطقه سراب بهرام و معبد شيرين و فرهاد در منطقه جوزار جاويد بكش و كتيبه و گور دخمه فهليان از توابع شهرستان ممسني هم به علت بي‌توجهي در شرف نابودي است.اثر ارزنده گور دخمه دوطبقه‌اي داو دختر (مادر و دختر) شهرستان رستم فارس كه بر تمامي گور دخمه‌هاي هخامنشي و غير رجحان دارد، تاكنون نه در جهت مرمت آن و نه يك تحقيق عالمانه درباره آن صورت نگرفته است. اين اثرهاي ارزشمند كه مي‌توانند سيل گردشگران داخلي و خارجي را به‌سوي خود جلب كنند و جاي طلاي سياه (نفت) را بگيرند و در توليدات ناخالص ملي از نظر گردشگري سهم بسزايي را ايفا كنند، چرا مورد كم‌توجهي و بي‌مهري مسوولان ذي‌ربط و ذي‌صلاح ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري قرار مي‌گيرند و حق آنها ناديده گرفته مي‌شود؟ بودجه‌هاي كلان و هنگفتي كه همه‌ساله براي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري ما تخصيص داده مي‌شود، چرا سهمي از آنها در امر مرمت، بازسازي، محوطه‌سازي، فنس‌كشي برپايي سايبان روي اثرهاي ارزنده اين دو شهرستان (ممسني و رستم)، كاوش علمي آنها و در آخر بسترسازي جهت جلب توريست و گردشگر به كار گرفته نمي‌شود؟ از مقامات ذي‌صلاح سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري كشور مخصوصا فارس خواهانيم كه توجه خود را به حمايت و مرمت آثار تاريخي ارزنده دو شهرستان ممسني و رستم معطوف كنند و نگذارند اين بسترهاي پايدار و ارزنده كه شهرت جهاني دارند به حال خود رها و در عصر ما معدوم و نابود شوند. بر ماست كه اين بستر‌هاي ارزشمند را براي نسل‌هاي آينده حفاظت، مرمت، بازسازي كنيم و پاس داريم تا آيندگان از وجود آنها استفاده بهينه را ببرند و به ما درود فرستند.

حسن حبيبي فهلياني